ŚLEPOTA/ NIEDOWIDZENIE

wrz

Wzrok pełni zasadniczą rolę w poznawaniu rzeczywistości, zjawisk i przedmiotów. Jest wykorzystywany w codziennym życiu, w działalności praktycznej: od czynności samoobsługowych, związanych z toaletą, przygotowywaniem i spożywaniem posiłków, po czynności związane z nauką i pracą, np. czytanie, pisanie, itp. Zmysł wzroku ma zdolność odbierania bodźców świetlnych z odległości, niezależnie od naszej woli, dlatego trudno jest przecenić rolę, jaką pełni w orientacji przestrzennej i lokomocji. Dzięki niemu obiekty są lokalizowane, a przeszkody wykrywane z odległości. Brak bądź poważne osłabienie wzroku powoduje trudności w poszczególnych obszarach funkcjonowania, takich jak: orientacja przestrzenna i poruszanie się, poznawanie rzeczywistości oraz zjawisk, rozumienie pojęć, wykonywanie czynności dnia codziennego, sfera emocjonalna, funkcjonowanie społeczne, w tym zawodowe.

Niepełnosprawność narządu wzroku jest określana na podstawie oceny ostrości wzroku oraz pola widzenia. W wyniku tych badań możliwe jest wyróżnienie osób z całkowitym uszkodzeniem wzroku (osoba niewidoma) oraz osób z częściowym uszkodzeniem wzroku.

Wśród osób niewidomych są takie, które całkowicie nie widzą, oraz takie, które zachowały wzrok szczątkowy, który nie ma jednak dla nich większego znaczenia w poznawaniu rzeczywistości i w praktycznym działaniu. Pozwala on jedynie na ogólną orientację w przestrzeni, na dostrzeganie większych przedmiotów na drodze lub ogólnych sylwetek ludzi bez możliwości dokładnego ich rozpoznawania.

Wyróżniamy osoby niewidome od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa oraz osoby, które utraciły wzrok w późniejszym okresie życia, czyli osoby ociemniałe. Jeśli chodzi o te ostatnie, to niektóre z nich utraciły wzrok nagle, zwykle w wyniku wypadków przy pracy lub wypadków komunikacyjnych. Inne natomiast traciły wzrok stopniowo na skutek chorób oczu lub chorób ogólnych, np. cukrzycy.

Jak niepełnosprawność narządu wzroku wpływa na pracę?

Pracownicy, których niepełnosprawność związana jest z utratą całkowitą lub częściową wzroku mają znacząco utrudnione funkcjonowanie w środowisku zawodowym. Przede wszystkim mają utrudnienia w zdobywaniu informacji, co powodowane jest niemożnością
odbierania wizualnych sygnałów z otoczenia i orientacji w zmieniających się warunkach otoczenia. Niepełnosprawność ta powoduje niedogodności w komunikacji interpersonalnej – niemożność czytania zwykłego pisma, reagowania na mimikę i gesty. Ponadto, osoby takie
mają trudności w samodzielnym poruszaniu się, czasem powodują konieczność posługiwania się białą laską lub korzystania z pomocy człowieka albo psa-przewodnika.

Biorąc pod uwagę wykonywanie pracy zawodowej, trudności i ograniczenia osoby niewidome pokonują, opanowując umiejętności wykonywania czynności i zadań zawodowych bez udziału wzroku. Wykorzystują w tym celu możliwości kompensacyjne
(zastępcze) pozostałych zmysłów, a więc zmysłu dotyku, słuchu, węchu itp. Człowiek ma bowiem możliwość wykonywania pracy w różny sposób. Wykonywanie jej za pomocą wzroku jest tylko jednym z nich. Również nowoczesny sprzęt techniczny, a zwłaszcza
elektroniczny o charakterze zastępczym, specjalnie przeznaczony dla tej grupy osób niepełnosprawnych, w znacznym stopniu redukuje trudności pracowników niewidomych przy wykonywaniu pracy zawodowej.

Techniczna adaptacja stanowiska pracy osoby niewidomej:

w przypadku stanowisk biurowych (w zależności od stopnia utraty wzroku): monitor o wysokiej przekątnej powyżej 19 cali,
wyposażenie komputera w specjalistyczny sprzęt typu syntezator mowy i oprogramowanie umożliwiające dostęp do danych. Odpowiednie wyposażenie stanowiska pracy ułatwi właściwe przeszkolenie pracownika tak, że będzie on faktycznie mógł wykonywać taką pracę, jakiej jego pracodawca od niego oczekuje,
zakup elektronicznego notatnika, zastępującego niewidomemu notatki na małych karteczkach (np.: typu Business Memo, pozwalający nagrywać notatki w sposób podobny, jak w dyktafonie),
skaner, który pozwala na wprowadzenie do komputera i zapisanie na twardym dysku każdego drukowanego tekstu. W ten sposób mogą oni odczytać ten tekst za pomocą syntezatora mowy lub linijki brajlowskiej. Do komputera może być podłączona drukarka zwykła lub brajlowska (drukująca tekst wypukły). W ten sposób pracownik niewidomy może otrzymać tekst w formie czarnodrukowej lub brajlowskiej.

W zależności od liczby i jakości używanych przedmiotów w czasie wykonywania zadań zawodowych pracownik niewidomy może wymagać:

większej powierzchni blatu stołu roboczego lub biurka. Zarówno górna, jak i boczne krawędzie tego blatu powinny być obramowane listwami o wysokości 3–5 cm dla wyraźnego określenia powierzchni pracy oraz dla zapobiegania przypadkowym zsunięciom przedmiotów na podłogę,
dodatkowych półek na stanowisku pracy dla umieszczenia różnych narzędzi i przegródek na pojemniki lub pudełka z materiałami używanymi w czasie pracy. Przegródki mogą być również potrzebne w szufladach używanych przez pracownika. Mają ułatwić mu orientację na stanowisku pracy i lokalizację używanych narzędzi i materiałów.

Orientację w przestrzeni zakładu pracy i na stanowisku pracy pracownicy niewidomi są w stanie opanować po dokładnym zapoznaniu ich z lokalizacją wszystkich pomieszczeń oraz urządzeń.

W zakresie poruszania się po zakładzie pracy, dla pracownika niewidomego duże znaczenie ma stała lokalizacja przedmiotów (mebli) i urządzeń oraz wyraźne wyznaczenie wewnętrznych dróg – ciągów komunikacyjnych. Stałe przedmioty i urządzenia stanowią dla niego bowiem punkty orientacyjne pozwalające na łatwe i bezpieczne przemieszczanie się po zakładzie pracy. Temu celowi może także służyć zróżnicowana faktura podłogi lub wykładzin. Nie wolno natomiast zostawiać w miejscach przeznaczonych na poruszanie się jakichkolwiek przedmiotów wolno stojących. Mogą one stanowić dla pracownika niewidomego niebezpieczne przeszkody, które nie zawsze zdąży ominąć. Dużym ułatwieniem w poruszaniu się niewidomego pracownika po zakładzie pracy są poręcze umieszczone wzdłuż wewnętrznych dróg komunikacyjnych. Przy zatrudnianiu osób niewidomych trzeba również zwracać uwagę na zapewnienie im odpowiednich warunków akustycznych. W szczególności chodzi o wyeliminowanie wszelkich szkodliwych dla zmysłu słuchu hałasów. Zmysł ten odgrywa w ich życiu olbrzymią rolę i nie wolno narażać go na jakiekolwiek uszkodzenie.

Osoby niewidome poszukujące pracy są zwykle dobrze do niej przygotowane. Obok odpowiedniej wiedzy i umiejętności zawodowych opanowały formy funkcjonowania i zachowania się w sytuacjach zawodowych oraz są przekonane, że mogą pracować z pracownikami widzącymi w zwykłym zakładzie pracy. Osiągnęły one także wysoki poziom samodzielności w wykonywaniu czynności dnia codziennego i w poruszaniu się w przestrzeni. Dowodem na duże możliwości zawodowe są liczne przykłady w naszym kraju niewidomych pracowników naukowych, nauczycieli, psychologów, pracowników socjalnych, instruktorów rehabilitacji, radców prawnych, informatyków, dziennikarzy, tłumaczy, operatorów dźwięku, masażystów, telefonistów i wykwalifikowanych pracowników produkcyjnych itd. Są to osoby, które dobrze wypełniają swoje zadania i obowiązki zawodowe, zgodnie z oczekiwaniami pracodawców.

Zauważa się obecnie tendencję do zatrudniania osób niewidomych przede wszystkim w pracach o charakterze umysłowym i w usługach. W mniejszym stopniu przygotowuje się je do pracy wytwórczej i manualnej. Związane jest to z dużą mechanizacją i automatyzacją pracy w zakładach produkcyjnych

Przed osobami słabowidzącymi lub niewidzącymi stoi otworem wiele zawodów w zależności od ich indywidualnych zdolności i cech osobowych. Słabowzroczność nie jest w tym przypadku decydującym czynnikiem powodującym ograniczenia w tym zakresie.