Niezdolność do pracy w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności a możliwość podjęcia pracy.

wrz

Pojęcie całkowitej niezdolności do pracy

W polskich prawodawstwie pojęcia całkowitej niezdolności do pracy związane jest z kwestia wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, stwierdzającego taką niezdolność.

Wyróżnić można dwa rodzaje orzeczeń, orzeczenia wydawane dla celów rentowych przez lekarzy orzeczników ZUS i orzeczenia wydawane dla celów pozarentowych wydawane przez powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności

Art. 5 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 1997, Nr 123, poz. 776 z późn. zm.) stanowi, że orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o o całkowitej niezdolności do pracy, traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Wyżej wskazana ustawa wyróżnia jeszcze pojęcie całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji i odpowiednikiem jego wśród orzeczeń wydawanych dla celów pozarentowych jest znaczny stopień niepełnosprawności.

Do osób o umiarkowanym stopnia niepełnosprawności zalicza się osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagające czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Natomiast osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności są osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagające, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Całkowita niezdolność a podjęcie zatrudnienia

Wydanie orzeczenia stwierdzającego całkowitą niezdolność do pracy nie jest związane z orzeczeniem zakazu pracy. Wręcz przeciwnie polskie prawo pracy stoi na straży zasady niedyskryminowania w zatrudnieniu, wskazując niepełnosprawność jako jedną z przyczyn dyskryminacyjnych., powołać należy tutaj § 1 art. 18.3.a, zgodnie z którym Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także bez względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Obowiązek przystosowania miejsca pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej

Zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie wyklucza możliwości zatrudnienia u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej. Zgodnie z art. 4 ust.4 Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 1997, Nr 123, poz. 776 z późn. zm.) zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności osoby, (…)nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadkach:
przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej;
zatrudnienia w formie telepracy.

Konieczne będzie jednak w takim przypadku przystosowanie stanowiska pracy osoby do potrzeb wynikających z rodzaju niepełnosprawności. Ponadto, do dnia 30 marca 2010 r., istniał obowiązek uzyskania pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej. Wiązało się to z koniecznością każdorazowego powiadamiania właściwego miejscowo Inspektoratu Pracy, w celu przeprowadzenia „odbioru technicznego” przystosowania konkretnego stanowiska pracy.
Mimo zniesienia tego obowiązku, że pracodawcy nie powinni lekceważyć nałożonych na nich obowiązków, gdyż zgodnie z art. 4 ust. 6 Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 1997, Nr 123, poz. 776 z późn. zm.) Państwowa Inspekcja Pracy może przeprowadzić kontrolę w zakresie dostosowania stanowisk pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych. W przypadku stwierdzenia ewentualnych nieprawidłowości, pracodawca może zostać zobowiązany nakazem wydanym przez inspektora Pracy, do przystosowania miejsca pracy zaś niewykonanie nakazu – w myśl art. 283 § 2 pkt 7 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – może skutkować nałożeniem kary grzywny w wysokości od 1.000 zł do 30.000 zł.

Przystosowanie miejsca pracy dotyczy zarówno przestrzeni, w której pracuje osoba niepełnosprawna, ale także pomieszczeń higienicznych, socjalnobytowych i ciągów komunikacyjnych.

Czas pracy oraz wymiar urlopu wypoczynkowego osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności

Osoby ze umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności korzystają ze skróconego 7 godzinnego dnia pracy i 35 godzin pracy w tygodniu pracy.

Osoba niepełnosprawna nie może być również zatrudniana w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej, z wyjątkiem osoby zatrudnionej przy pilnowaniu i osoby, której – na jej wniosek – lekarz prowadzący badania profilaktyczne wyrazi na to zgodę (art. 15 i 16 u.r.z.z.n.). Osoba niepełnosprawna, zgodnie z art. 17 u.r.z.z.n., ma prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Przerwa ta wliczana jest do czasu pracy[2].

Zgodnie z art. 19 u.r.z.z.n., osoba z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności ma prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym, jednakże prawo do pierwszego takiego urlopu osoba ta nabywa po przepracowaniu 1 roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Powyższy urlop nie przysługuje w sytuacji, gdy osoba niepełnosprawna jest uprawniona do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów. Jeśli jednak urlop dodatkowy jest krótszy niż 10 dni roboczych, niepełnosprawnemu przysługuje urlop dodatkowy.

Zgodnie z art. 20 u.r.z.z.n Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo także do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia: w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku; w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Wynagrodzenie za pracę a renta z ZUS

Osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności mogą pobierać rentę z ZUS związana z ich niepełnosprawnością, jeżeli jednak ich wynagrodzenie za pracę brutto przekracza 70% kwoty przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w danym miesiącu, to renta ulega zmniejszeniu. Rentę z tytułu niezdolności do pracy , do której uprawniona jest jedna osoba zmniejsza się o kwotę przekroczenia przychodu, tj. kwotę stanowiącą różnicę między osiąganym przychodem a progiem zarobkowym, określonym wskaźnikiem 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Rentę zawiesza się, kiedy niepełnosprawny uzyskuje dochód powyżej 130% przeciętnego wynagrodzenia brutto.

Żaneta Sierny